KURŞUN

KURŞUN VE ALAŞIMLARI PDF indir

Simgesi Pb olan kurşun (atom numarası 82, atom ağırlığı 207,21), mavimsi gri renkli bir metaldir. Yaygın olarak bilinen metallerin en yumuşağı ve en ağırıdır. Kurşun, açık havada koyu renkli koruyucu bir oksit tabakası, bazen de yeşil bir pas oluşturur. Mısırlılar bu metali, İ.Ö. 3 000 yıllarında bulmuşlardı; ama kurşunu ilk kez Romalılar, temiz ve pis su tesisatlarında kullanmışlardır. Kurşunun yumuşaklığı ve çekilebilirliği, yük taşıyıcı madde olarak kullanılamamasına neden olur. Kurşunun, 150 kg/cm2’lik bir akma gerilmesi vardır (yumuşak çeliğin akma gerilmesi, 6 000 kg/cm2’dir). Öte yandan, kurşunun kolayca işlenebilmesi, kimyasal aşınmaya karşı direncini yararlı kılan uygulamalarda, bu metale büyük üstünlük sağlar.

Kullanılmakta olan en eski metallerden biridir. Simyacılar kurşunu, en eski metal olarak düşünüp Satürn gezegeniyle özdeşleştirmişler ve onun simgesiyle göstermişlerdir. Çanakkale yöresindeki tarihi “Abydos” şehrinde bulunan bir figür MÖ 3000 yılına aittir. İlk üretim yapılan kurşun madenlerinden en iyi bilineni Balıkesir’de Balya-Karaaydın madenidir. Mısır’da eski Mısır medeniyetine ait kurşun borular bulunmuş ve kurşun lehimlerin çeşitli alanlarda kullanıldığı saptanmıştır. Fenikeliler Kıbrıs, Sardunya ve İspanya’da kurşun madenleri işletmişlerdir.

Yer kabuğunda bulunma sıklığı 12.5 g/t dur. Nabit (doğal) olarak bulunabilen metaller arasında yer alır. Kurşunun en çok rastlanılan cevherleri, sülfür mineraligalen (PbS) ve onun oksitlenmiş ürünleri olan serüsit (PbCO₃) ve anglezit’tir (PbSO₄). Bu mineraller arasında en önemli olanı galendir. Genel olarak sfalerit(ZnS), gümüş ve pirit (FeS₂) ile birleşik halde bulunur. Kullanımdaki kurşunun yarısından fazlası geri elife erden gelmektedir

Elde edilişi

Kurşun cevherleri yer altından kazma, patlatma, kırma ve öğütme aşamalarından geçirilerek çıkarılır ve daha sonra ekstraktif metalurjiyöntemleriyle işlenirler. Köpük flotasyonu prosesi, kurşunun, beraberinde bulunan kaya ve toprak parçalarından ayrılarak, %65-80 Pb içeren birkonsantrede toplanmasını sağlar. Kurşun konsantresi kurutulduktan sonrapirometalurjik işlemlerle önce sinterlenir ve sonra da %97 Pb içerecek şekilde ergitilir. Ürün aşamalı bir şekilde soğutularak, kurşundan daha hafifempüritelerin (safsızlıklar) dross tabakası oluşturacak şekilde yüzeyde toplanması ve uzaklaştırılmaları sağlanır. Ergimiş kurşun bulyonunda kalan empüritelerin de bir sonraki aşamada, üzerinden hava geçirilen bir ergitme işlemiyle curuf fazında toplanarak ayrışmaları ve kurşunun safiyetinin de %99.9 a çıkması sağlanır.

Kurşunun özellikleri ve kullanımı:

Yüksek yoğunluğu (özgül ağırlığı 11,37) ve ucuzluğu nedeniyle kurşun, eskiden beri terazilerde ve safra yapımında kullanılmıştır. Yüksek yoğunluk kurşuna, ışınlara karşı direnç de verir. Bu yüzden, nükleer reaktörlerde, X ışını üreteçlerinde ve gama ışını kaynaklarında, korunma perdesi olarak kullanılır.
Kurşun, aşınmaya karşı çok dayanıklıdır. Bu da, su borularında, çatı kaplamalarında ve kabloların korunmasında çok yararlı olmasını sağlar. Ne var ki, bu uygulamalarda hem kurşunun özelliklerini taşıyan, hem de ondan daha hafif ve sünmeye (yavaş biçim değiştirme) daha dayanıklı olan plastikler, yavaş yavaş kurşunun yerini almaktadır. Bununla birlikte kurşun, sülfürik aside karşı dayanıklılığı nedeniyle, kimya endüstrisinde hâlâ geniş çapta kullanılmaktadır.